Is het een spel om kunst levendig te houden?

Wie op Facebook over (virtuele) vrienden beschikt die al eens een boek openslaan of een tentoonstelling bezoeken, heeft het ‘spel om kunst levendig te houden’ waarschijnlijk wel voorbij zien komen. Er wordt een kunstenaar aan u voorgesteld, of beter gezegd één werk van die kunstenaar dat de Facebookvriend om de een of andere reden opviel. Met een duimpje omhoog krijgt u zelf een naam om te mee te goochelen.

Als de bijhorende oproep vraagt dat u de post ‘liket’ en niet ‘liked’, dan bestaat de kans dat die oproep al langs mijn vrienden is gepasseerd. Ik kreeg een paar dagen geleden de psychotische, Franse dichter Gérard de Nerval van Martin Pulaski, corrigeerde zuchtend de dt-fout in de oproep en postte deze samen met het mooiste van twaalf sonnetten op mijn tijdslijn. Veertien vrienden waagden het een duimpje in de olijke lucht te steken en kregen op hun beurt een kunstenaar toegewezen. Schrijvers, muzikanten, schilders, ik wens me bij deze niet richting de ‘wat-is-kunst?-discussie’ te begeven. Dit is tenslotte slechts een spel. Om levendig te houden.

Eén van mijn meest belezen vrienden, Koen, kreeg de experimentele schrijver Jacq Vogelaar van mij. Ik kende Vogelaars naam, maar niet zijn werk. Toen hij vorige week overleed, besloot ik mijn nieuwsgierigheid naar Koen door te schuiven. En inderdaad, hij wist er beter raad mee dan ik. Toen ik het resultaat van zijn opzoekwerk beloonde met een duimpje, kreeg ik prompt Gabriele Münter in mijn schoot geworpen. Ik had niet echt om haar gevraagd, maar expressionisten van Der Blaue Reiter hebben een streepje voor. ‘Gabriele Münter’ werd dus zonet in de zoekbalk gesleept.

De zoveelste vrouw die onzichtbaar schilderde in de rookwalmen van haar mannelijke kameraden. Münter was jarenlang de minnares van Kandinsky. ‘Münter en Kandinsky bleven geliefden en het paar leefde openlijk samen, iets wat een vrouw moed kostte in die jaren’, vertelt Wikipedia. Ze verloofde zich zelfs met de reeds getrouwde Kandinsky. Hoe dat precies werkt, weet ik niet, maar blijkbaar maakte Vasily het flink bont. Na veertien jaar verbrak hij plots alle contact. Ze vernam in de wijngaarden dat hij opnieuw getrouwd was.

Ik hou niet van liegenbeesten. Maar ik hou nog minder van vrouwen die zich door liegenbeesten laten inpakken en nooit helemaal onder de schaduwen vandaan groeien. Waarschijnlijk omdat ik hen op mijn slechtste dagen maar al te goed ken. Waarom, Gabriele, roept je naam hoogstens wat tinnitus-geruis op? Waarom is er geen luid rinkelende bel in mijn hoofd die jouw naam draagt? Want, verdomme meid, je kon schilderen!

  

Na Kandinsky volgden depressies. Die waren nefast voor Münters creativiteit. De genadeslag deelden de nationaalsocialisten uit, die haar in 1937 een expositieverbod oplegden. In Antwerpen deed de N-VA’er Gantman deze week de uitspraak dat de nieuwe stadsdichter maar beter het gedachtegoed van de Nieuw-Vlaamse Alliantie uitdraagt. ‘Een bestuursakkoord in dichterlijke vorm’, noemde hij het monkelend. Non-conformisme werd recent aan de lijst van erkende geestesziekten toegevoegd. Ook in Antwerpen: een man met een verstandelijke handicap kreeg een GAS-boete omdat hij op straat blokfluit speelde. Ik zie op Facebook veel grapjes over blokfluiten voorbijkomen. Ik grinnik, maar lach niet. Ik trek een wenkbrauw op. Want ik ben écht ongerust. Is creativiteit ook een mentale handicap? En wat met luidruchtige vrolijkheid?

Gabriele, ik koos een zelfportret. Ik zie een rode steen om je nek. Is het granaatsteen, robijn of jaspis? Of een andere steen die je liet geloven dat je je grenzen kon overschrijden, je conformerende stemmetje het zwijgen kon opleggen en alle weerstand overwinnen? Nog meer dan de steen zie ik je ogen. Ik ken die ene wenkbrauw, die heel subtiel boven de andere wordt getild. Het is de blik van een vrouw die in de spiegel kijkt en door de aanblik van haar blik weet wat er komt. Het is een ogenschijnlijk laconieke blik, die bovenal zeer ernstig is. Want hij is gespeend van humor. Het is de blik van een vrouw die gaat huilen.