Brief aan Cul De Sov oftewel Luc De Vos

Beste Cul De Sov,

Beetje onnozel misschien dat ik je naam zo verdraai. Het voelt als onbedoelde lijkenpikkerij om je een dag na je overlijden een open brief schrijven. Door je naam te verbasteren, hoop ik dat mijn Belgische broeders en zusters snappen dat ik het nooit zo bedoeld heb. Deze brief had evengoed over mijn slapende been kunnen gaan, over het badkamerlicht dat knapte, het donkere halletje waarin ik deze brief bedacht. Of over hoe ‘knapte’ een goed woord is om aan te tonen dat iets onherroepelijk ophoudt. Over ‘appelblauwzeegroen’ en hoe dat een van de schoonste Vlaamse woorden is: net als de teksten van Gorki grappig en een beetje bevreemdend, terwijl je snapt waar het vandaan komt. Die wisseling, dat is om de mensen even stil te laten staan.

Dat je een brief krijgt, heeft natuurlijk ook met mijn stukje onwezenlijk verdriet te maken. Ik stel me mijn vaderland voor en ik vraag me af hoe dat verdriet in al die harten valt. Hoe vaak het te maken heeft met scoutslokalen, hoe vaak met eerste liefdes, hoe vaak met een ontmoeting aan ‘den toog’, hoe vaak met dingen die niet te verwoorden zijn. Ik vernam je dood toen ik in een Amsterdamse club aan het dansen was. Ik kreeg zin om rare dingen te doen. Naar de dj gaan en vragen of hij een lieve kleine piranha tussen de stampende bassen wilde laten zwemmen. Of naar de bar lopen en om ‘nen oude jenever’ vragen zonder de barvrouw in de ogen te kijken. Om te kijken of ze daar ook lastig van werd, net als ik tijdens de Gentse Feesten tien jaar geleden, toen ik je dagen na elkaar bediende en jij steeds mijn blik ontweek. ‘Zjenever’ spreek je maar op één manier uit, wilde ik de barvrouw gisteren zeggen. Luister maar. 'Non-de-dzju'.

Vanmiddag liet ik ‘Mia’ horen aan een niet-Nederlandse Nederlander. ‘Het lied is ook politiek,’ zei ik.  Hij knikte en luisterde verder naar een lied dat hij niet kende. Maakt een regel als ‘de middenstand regeert het land’ een lied politiek? Waarschijnlijk niet. Maar je maakte muziek van en voor verloren zielen en dat maakt het politiek. De marge bepaalt het centrum. Hoewel. Ik wilde schrijven: wie zich niet thuis voelt, bepaalt wie zich wél thuis voelt. Maar het omgekeerde geldt ook en ondertussen vraag ik me af of er wel mensen zijn die zich echt ergens thuis voelen, voor langere tijd dan. Misschien voelen de mensen die de macht hebben om te bepalen wie uit de toon valt, zich wel het minst van al ergens thuis. Zeker niet in hun eigen hart. 

Er zijn mensen die dromen doordat ze hebben afgezien. Daarmee kan je naar de oorlog, als die morgen opnieuw zou uitbreken. Er zijn mensen die niet dromen en misschien zelfs nooit hebben afgezien. Dat zijn de mensen die zich niet afvragen waar verdriet valt. Of ze geraken niet verder dan een dansvloer. Een leren jas, een blik die ze ontweken. Een domme opmerking die ze niet begrepen en pijn die niet gevoeld werd.

Ik weet ook niet waar het heen moet met dit schrijven, Cul. Ik weet niet wat de verhalen van morgen zijn. Goede verhalen zijn als goede vrijpartijen: onvoorspelbaar en een tikkeltje gevaarlijk. Ze leiden een eigen leven en zijn nog eigenzinniger dan wie ze beleeft. Gelukkig maar. De dood zou anders maar een triest vierletterwoord zijn.

Merci, Luc, merci, Cul

En liefs

Eiram

Nog een brief aan papa (anderhalf jaar later en op zijn 69ste verjaardag)

Dag lieve papa,

Je zou vandaag 69 jaar geworden zijn. We zouden samenzweerderig gegniffeld hebben om dat beladen getal en je zou me verzekerd hebben dat het niet betekende dat je… Maar het betekent anderhalf jaar na je dood vooral wat je niet meer bent: mijn springlevende papa, met kop en staart, met groot hart en een goed stel hersens.

Vandaag staakt jouw stad. Dat De Wever en zijn vuile kliek de gemoederen wil opjutten en al weken uitgaat van rellen, dat de media massaal deze angstcultuur stimuleren: het voelt extra obsceen. Dit is een dag waarop mensen voor hun rechten opkomen, dit is hun dag en de jouwe. Niet de zijne. Dit is geen dag waarop ik me wil laten provoceren, maar jou in stilte wil herinneren en daar de rust niet voor vind. Dit is een brief die eigenlijk verjaardagskaart wilde zijn. Dit lijkt verontwaardiging maar is een poging om te huilen. Dit is een liefdesbrief die noodgedwongen politiek is, net als de brief aan Herman Gorter die ik woensdag voor een volle zaal zal voorlezen.

Ik kreeg een cadeau van je bevriende collega op de universiteit, Ludo Cuyvers. Zijn boek “Marxistische economie herbekeken”. De opdracht die nu aan mij gericht is, is eigenlijk voor jou bedoeld. Lees je over mijn schouder mee, papa? Merk je hoe we veel meer dan Marx herbekijken? Haal je meewarig en vertederd je schouders op terwijl je oudste dochter driftig tikt? Volg je met argusogen hoe alles aan het veranderen is? Hoe verantwoordelijk ik me voel in het registreren van die verandering, hoe ik het probeer te vatten en vervolgens uit wil leggen. Op vijf manieren tegelijk en maar al te vaak met veel te veel woorden.

Je jongste dochter stond vannacht om half vier op om een bezoek te brengen aan de stakingspikketten. Vermoedelijk stond ze op toen ik in slaap viel, met een buik vol gemis en goesting om eindelijk de juiste figuren op de brandstapel te smijten. Het zijn anno 2014 geen heksen meer, die zijn nu zelfs meer dan ooit nodig.

Drie dikke kussen,

Marie

Brief aan Rupert Sheldrake

Woord vooraf aan alle lezers:

Deze brief maakt deel uit van een 'J'accuse-reeks'. De postume brief aan kwantumpoëet Matthijs verscheen in het juninummer van DW B. Op 26 november lees ik in Perdu een brief aan Herman Gorter voor, 150 jaar na zijn geboortedag.

Beste Rupert Sheldrake,

Je ontdekte dat de lichtsnelheid tussen 1928 en 1945 daalde. Een resonerende gedachte. Met de opkomst van het vernietigende nationalisme, bereikte het licht onze aardkloot een stuk trager.

Het is niet de enige uitdagende gedachte in je verbannen TED Talk ‘the science delusion’. Precies omdat het filmpje door TED met slappe argumenten tot prietpraat werd gedegradeerd, trok het mijn aandacht. Als literatuurwetenschapper die zich zorgen maakt om de wereld geloof ik dat we voorbij paradigma’s moeten kijken om hem te redden. Tuurlijk reserveert ook mijn ego de fluctuerende lichtsnelheid het liefst voor de poëzie. Maar een wereldbeeld dat op losse schroeven wordt gezet, creëert meer literatuur dan atomen alleen.

Elke schommeling die buiten onze kaders valt, proberen we met angst te beteugelen of met formules te fiksen. Tegelijkertijd verzinnen we geld en gokken we op die verbeelding. Is verbeelding echter niet iets wat ons reële handelen zou moeten voeden, in plaats van omgekeerd? Of wordt jouw grap werkelijkheid? We nemen de natuurwetten naar de beurs. Daar kelderen speculaties nog sneller dan de zwaartekracht, de ‘big G’ die niet langer een gemiddelde is.

De grens tussen verbannen onzin en nodige kanttekeningen is flinterdun. Zonder homo universalis is er geen wedergeboorte. Kunnen we één letter in holisme vervangen? Het heilige is niet constant maar evolueert. Het is meerstemmig en maakt geen onderscheid op basis van ras, opvoeding of diploma. Toch vergeten we vaak het ‘universele’ in de rechten van de mens. Het universum geeft ons nochtans via het bewustzijn de mogelijkheden om van elkaar te leren. Dat heb jij uitgelegd met koolmeesjes, spinnenwebben en kristallen.

Wat leert de natuur ons, zelfs als we je kritiek op de wetenschap verwerpen? Kijk naar de kuikens van kippen die het generaties lang met hun broeders doen. Of de  Siberische tijger die mongoloïde trekken krijgt als hij doorgefokt wordt. Ons-kent-ons is gevaarlijk, incest zelfdestructief. Hoe overleven multinationals hun eigen grande bouffe nadat de laatste consument is verorberd? Precies, ze overleven het niet. Daar veranderen vrijhandelsakkoorden of belasting ontduikende constructies die onder tafel beklonken werden dan ook niets meer aan. Integendeel!

Er komt een pijlsnelle teloorgang als we de deuren van onze harten en geesten niet open zetten. Kom dus binnen, Rupert, vertel me dingen die ik nog niet weet en waartegen ik me hartstochtelijk zal verzetten. Wie wil, schuif aan! Dit resonerende verzet wordt onze redding.

Liefs,

Marie