Nog een brief aan papa (voor wat zijn achtenzeventigste verjaardag zou zijn)

Dag papa,
 
Ik ben donderdagochtend wakker geworden in een extreemrechts en racistisch land. Niet voor het eerst. Maar in de ruim dertien jaar dat ik in Nederland woon, is het land wel steeds zichtbaarder extreemrechts en racistisch geworden. Donderdagochtend bleek de PVV de meeste stemmen te hebben gekregen bij de Tweede Kamerverkiezingen. Wat al jaren aan de gang is, valt in deze groteske gedaante echt niet meer te ontkennen.
 
In het kwetsbare land dat bedreigd wordt door een stijgende zeespiegel, lopen de polders als eerste onder. De steden blijven nog overeind, hun pleinen en straten stromen vol met mensen die ontzet de handen voor de ogen slaan en in hoge tonen praten over het bruine water dat hen steeds nauwer omsluit. De stijgende zeespiegel is troebel. Het is moeilijk om de bodem te zien, waarvan veel geschrokken inwoners hopen dat die stilaan bereikt is. Ik weet dat de bodem uit modder bestaat en dus wel vruchtbaar is, net als alles verzengende lava. Maar modder staat vooral bekend om de trage, vettig slurpende, zuigende kracht, daar kom je niet makkelijk uit. Neoliberaal wanbeleid, decennialang de kwetsbaarste mensen de dieperik in trappen, steeds kleinere stallen bouwen voor de zondebokken… de gevestigde macht, met de VVD voorop, pakte de inwoners van dit land bij de hand en trok hen, met steun van hun belastinggeld, mee naar de bodem.
 
Nu een extreemrechtse partij met als centrale standpunt moslimhaat als grootste uit de stembus komt, hoor ik amper de vraag om collectief een vuist te maken tegen moslimhaat. Kritiek op de oorlogsmisdaden van Israel kan je daarentegen niet leveren zonder dat je eerst tien keer luidop de aanval van Hamas hebt veroordeeld en je afschuw over antisemitisme hebt uitgesproken. Nederland lijkt Duitsland wel. Steun voor Palestina schiet in het verkeerde keelgat van deze landen, die tijdens de Tweede Wereldoorlog gewillig meewerkten aan de Holocaust. 
 
Ook de alliantie van PvdA met GroenLinks hamerde, toen de bommenregen op Gaza op 7 oktober begon neer te vallen, meteen op het absolute recht op zelfverdediging van het extreemrechtse regime van Netanyahu. In anderhalve maand tijd zijn er zo’n vijftienduizend mensen vermoord, bijna de helft daarvan zijn kinderen. Of de oorlogsmisdaden onderzocht moeten worden, de militaire samenwerking met Israël stopgezet, of er sancties moesten komen? Dat vond verenigd links in Nederland maar moeilijke kwesties, het onthield zich van stemmen. Wie het snel oplopende dodental onder burgers, vooral vrouwen en kinderen, de witte fosfor en honger en dorst, de gebombardeerde ziekenhuizen en scholen een genocide durft te noemen, loopt dus het risico het verwijt te krijgen antisemitisch te zijn. Dat overkwam mij ook, papa, terwijl ik tussen talloze interviews door een boek probeer te schrijven over hoe oorlogstrauma's generaties doorwerken. Al zowat mijn hele leven wik en weeg ik woorden en stilte, om dat stukje Joods-zijn een plek te geven. Jij weet hoe beladen deze - deels opgelegde - zoektocht is. Papa, ik voel me moe en opgejaagd. Het is zo’n evenwichtsoefening, dat blijvend balanceren tussen zelfzorg en nodige verontwaardiging. Ik moet me een weg banen tussen antisemitische complotten enerzijds en de zionistische propagandacampagne anderzijds. 
 
Ook Rutte is net als zijn mentor Wilders een goede vriend van Netanyahu. Met vrienden kan je goed zakendoen. In de gedoogcoalitie van Rutte I met de PVV stond de steun aan Israël ook centraal. Verenigd links heeft de voorbije dertien jaren nooit het lef of moreel besef gehad om dit grondig aan te kaarten. Wie vandaag protesteert over schendingen van het oorlogsrecht en wijst op de grondwet en de universele rechten van mensen krijgt het predicaat ‘extreemlinks’ te zijn. Deze glijdende schaal ontwricht het evenwicht in de maatschappij al lang.
 
De panterpostbode zal de vermoorde kinderen in de Gaza later nog een brief bezorgen. Elk kind heeft toch verdomme recht op sprookjes, op griezelverhalen over reactionaire wolven, maar ook op verhalen over bebrilde weerwolven en krachtige heksen die uit de as herrijzen en zich de mond niet laten snoeren. Of ook de pieten hun schoen mogen zetten, daar konden we een democratische beslissing over nemen, op de website van het Sinterklaasjournaal. Ook Belgen mochten stemmen, dus vroeg je kleinzoon met enige ongerustheid of ik niet vergeten was om mijn stem uit te brengen. Hij vindt dat pieten hun schoenen niet mogen zetten. Van mij mogen ze het wel, maar niet bij onze schoorsteen liefst, al die zweetschoenen van vieze mensen die we niet kennen. Toch?
 
Papa, ik weet nog steeds niet hoe je fascisten het best bestrijdt, het is een vraag die me al sinds Zwarte Zondag op 24 november 1991 bezighoudt. Jij werd die dag zesenveertig en het Vlaams Blok de grootste partij in het Antwerpse kiesarrondissement. Ik kan me geen toeters, bellen of slingers herinneren, geen taart, wel een kaars die uitgeblazen werd en de angst die in bed urenlang rillingen over mijn breekbare, tienjarige lijfje joeg. 
 
Goed slapen lijkt me de basis, in deze strijd. Dus misschien begrijp je wel dat ik op de verkiezingsdag al voorzorgsmaatregelen trof en in een smartshop straffe CBD-olie haalde. De man achter de kassa had een diepe frons tussen zijn ogen. Hoe lang zullen smartshops overleven, met hun paddenstoelen, plantenolies en wonderlijke kruiden die je laten dromen en in liefde geloven? Wat staat er ons nog meer te wachten? Hoe helpen we zij die nu nóg uitdrukkelijker geviseerd worden door de politieke agenda, die zich bedreigd voelen in hun bestaansrecht? In het verkiezingsprogramma van de PVV staat dat ik als buitenlander een werkvergunning moet aanvragen, maar misschien geldt dat niet voor zzp’ers. En wat als ik binnenkort tijdens een verplicht inburgeringsexamen gevraagd word naar de kleuren van de knechten van de Sint? Mag ik ze dan nog in regenboogkleuren schilderen? Mogen ze zelf ook voor het voornaamwoord 'die' kiezen? 
 
Emigreren is een wensdroom die opleeft. Maar ik weet niet of ik nu wil dromen. En waar zou ik heen emigreren? Ik heb getwijfeld over België, want dat taaltje is zo zacht. De kans is echter groot dat extreemrechts ook daar in de lente als grootste uit de stembus komt. De weg is in ieder geval bereid. Ook in ons vaderland hebben de fossiele industrie, de banken, de wapenhandelaars en de moordenaars de echte macht in handen. Ook in ons vaderland liggen fundamentele sectoren als onderwijs en zorg onder vuur. Maar daar zijn er nog wel strijdvaardige vakbonden, in België lijkt het middenveld minder verkruimeld dan in dit gekke, holle land. Maar papa, toch wil ik hier niet weg. Ik wil genieten van de nieuwe fase die in Utrecht net gestart is, ik wil leven, ademen, schrijven, liefhebben, het fascisme bevechten en erop vertrouwen dat hier en daar, in de zwarte aarde, steeds meer zaadjes ontkiemen.
 
Gek hé, jij bent in jouw zevenenzestig levensjaren nooit wakker geworden in een land waar extreemrechts het voortouw mag nemen in de coalitievorming en de premier mag leveren. Je werd vlak na de bevrijding geboren, in 1945. Wat heb je veel en ongebreideld mogen dromen en hopen, zelfs tijdens de Vietnamoorlog, zelfs tijdens de Koude Oorlog, de dekolonisaties, de oorlogen in de Golf en het oude Joegoslavië, waar je eerste huwelijksreis heenging. De humanitaire normen en waarden van een verenigd Europa, ik weet dat ik me ook tot aan jouw dood aan hen heb vastgeklampt alsof het geen sprookjes waren, maar levende wezens van vlees en bloed. Dat deed jij toch ook? Adem in. Adem uit. Het is een hopeloze wens om de ogen van de doden te openen, hen te vragen om mee in de spiegel te kijken, op zoek naar blinde vlekken in het witte gelaat. 
 
En jij bent verdomme al meer dan tien jaar dood. Als je nog zou leven, dan hadden we vrijdag, misschien wel in een lekker restaurantje vlakbij ons nieuwe huis, bij een goede fles Pinot Grigio geproost op jouw achtenzeventigste levensjaar. Dan had je gezien hoe het microgeluk in mijn leven al zeven jaar mijn strohalm is, mijn stevige touw met knopen, om af en toe uit de modder te kruipen en naar de kruinen, wolken en sterren te reiken. De kerstcadeautjes zijn al ingeslagen: veel olijfolie uit Lesbos, geperst door mensen op de vlucht die daar gestrand zijn. Nikos en Katerina deelden ondertussen ook al zo’n 4,5 miljoen maaltijden uit. Wist je dat er in Palestina sinds 7 oktober al meer dan een miljoen olijfbomen tot op de wortel verbrand zijn? 
 
Toen jij stierf, krabbelde Thierry Baudet, onder de hoede van zijn mentor Paul Cliteur, een fascistoïde lofrede op de nationale soevereiniteit bij elkaar. Dit flutstuk moest doorgaan voor een doctoraat en werd later uitgegeven door Prometheus. In de Tweede Kamer trok Baudet, totaal verstrikt in de waanzinnigste complotten, onlangs de maanlanding in twijfel. Een flinke slag van de molen, zullen we maar netjes zeggen. Hij kreeg in Gent een oranje paraplu tegen zijn kop, in Nederland een bierflesje, maar het was Geert Wilders die hem vloerde. 
 
Wilders, die ken je net als zijn pupil Rutte nog wel. Het gedoogakkoord met Rutte I kwam een half jaar voor jouw doodsvonnis. Polderend Nederland heeft nooit serieus een cordon sanitaire overwogen. En ach, de smalende humor van links. Wat hebben we samen nog hartelijk gelachen om Wilders permanentje. Je vond het themanummer van Kluger Hans rond Henk & Ingrid ook best amusant, herinner ik me. Het stel dat Wilders in dat jaar bombardeerde tot zijn kiezers, stemde volgens hem eerder GroenLinks of PvdA. Ik ken de namen van de nieuwe PVV-stemmers niet, hoewel… de kans is in ieder geval groot dat ze maanden terug nog VVD stemden, of BBB. Nee, geen afkorting voor borsten billen buik, maar één of andere obscene poppenkast van de agro-industrie. Waarschijnlijke coalitiepartner. Bij een peiling onder Nederlandse scholieren bleek dat het merendeel op PVV of FvD zou stemmen. De fascistische fantasieën van JA21, met keurige zijstreep in de glad gesmeerde harden, worden gesmaakt door een jongeling in mijn directe omgeving. 
 
Toen ik je oudste kleinzoon donderdag van school haalde, toonde hij de stemresultaten van de verkiezingen die ze daar hadden gehouden. Hij had op zijn beste vriend gestemd, op regenbogen. De democratie had ook besloten dat eenhoorns bestaan. Unicorns, de ultieme postmoderne fantasie, het zeemzoete antwoord op al uw knagende zingevingsvragen! Natuurlijk bestaan ze, ze bevinden zich onder ons! Naar schatting is een kwart van ons eenhoorn, maar sommige eenhoorns dragen hun hoorns enkel ’s nachts, bij volle maan. Het is onbeleefd om aan een eenhoorn van wie je vermoedt dat het een eenhoorn is, te vragen of dat klopt. Dat kan polariserend opgevat worden.
 
Wat mij betreft vertellen ze op de basisschool je kleinzoon, nee, op alle basisscholen al over de beginselen en voorwaarden van de democratie. Wat er op scholen over de bruine modder verteld moeten worden? Een collectief bodemonderzoek lijkt me geen overbodige luxe. En verder graven. In de verschillende aardlagen van de aarde vind je zoveel verhalen die je de aarde en wie haar bewoont beter doen begrijpen. We hebben onlangs op een mistige novemberdag nog gekeken naar het Romeinse schip dat in het westen van Utrecht uit de bodem werd gehaald.
 
Goh, papa, sorry dat ik je rust verstoor met deze gitzwarte brief. En er werd me zelfs gevraagd om voor vandaag - alsjeblieft - wat woorden van hoop te schrijven. Maar het stikt van de hoopvolle verhalen, we moeten gewoon tijd maken om te luisteren. Daar zijn in ieder geval voor nodig: gesprekken met de doden, diepzeeduiken in de ziel, een bodemonderzoek van zieke bodem en graven naar de aardlagen daaronder, een heldere blik op het giftige oppervlaktewater. We moeten sommige bruggen ophalen en andere juist steviger maken. We moeten touwen uitwerpen, de handen in elkaar slaan op het middenveld en ons luid blijven uitspreken, ook al wordt dat steeds griezeliger, met een kandidaat-minister die banden heeft met de Mossad. Verder is er sowieso spreekrecht voor de dieren nodig, voor de olijfbomen, een authentiek verhaal dat opstijgt uit de verzopen polder.
 
Het is een verhaal dat op onze lippen ligt. Kijk maar lieve papa, het lijkt net een levend wezen waar we ons aan kunnen vastklampen en warmen. Je kan er, zonder gevaar voor eigen leven, in geloven.
 
Liefs,
Marie